‘Als ik zo’n pilletje nam, verdwenen al mijn zorgen als sneeuw voor de zon’

“Elke ochtend begon met het inleveren van onze urine. Zo werd gecheckt of je nog clean was. Als we daarna met z’n zessen in de kring zaten en het mijn beurt was, zei ik plechtig: ‘Ik ben Françoise Mittertreiner en ik ben verslaafd aan benzodiazepines.’ Hier zat ik dan, op mijn 57ste, in een verslavingskliniek tussen junks en alcoholisten, omdat ik niet meer zonder slaaptabletten kon. Ik was er al jaren obsessief mee bezig, koesterde mijn voorraad alsof het goud was. Ik was er zó moe van. Moe van het geheim, moe van het eeuwige onderhandelen in mijn hoofd: zal ik niet, zal ik wel, wanneer dan en hoeveel? En moe van de bijwerkingen. Want al had ik daar jaren niets van willen weten, ik kon er niet langer omheen: dit soort pillen, hoe weinig of hoe klein ook – ‘Ze passen zo in je holle kies,’ had ik vaak gegrapt – slik je niet ongestraft.”

Slechte slaper

“En het begon zo onschuldig. Achter in de twintig was ik, toen ik werkte als zomer-stewardess. Omdat ik slecht tegen de jetlags kon, vroeg ik de huisarts om een hulpmiddeltje. Ik kreeg slaappillen en vond ze meteen zalig. Met één zo’n pil werd het stil in mijn hoofd en was ik zo vertrokken. Ik had geen idee wat het precies voor pillen waren of hoe ze werkten. Van de term benzodiazepines – de verzamelnaam voor een grote groep slaap- en kalmeringsmiddelen – had ik toen nog nooit gehoord. Je moest ze niet te vaak slikken, want dan was er kans op verslaving, dat begreep ik nog wel. Maar mijn moeder slikte dit soort pillen geregeld en mijn opa nam ze al een eeuwigheid elke dag. En hé: ik was altijd al een slechte slaper geweest. Dus handig toch, dat ik nu dit hulpmiddel had?”

“In die beginperiode nam ik de pillen trouwens nog niet zo vaak. Alleen als ik voor mijn werk naar het buitenland moest of moest presteren onder druk. Verder sliep ik ook prima ‘zonder’. Bovendien werd ik er vaak wat duf van wakker. Maar dat was nog altijd beter dan níét slapen, vond ik. Acht uur per nacht moest ik toch zeker wel halen van mezelf.”

Pillen als redding

“Na jaar of tien werd mijn ex-partner, de vader van mijn kinderen, ernstig ziek. Ondertussen werkte ik me te pletter. Ik had zó veel ballen in de lucht te houden, dat ik supergestrest bij de dokter belandde. Na dat consult kon ik maar liefst twee doosjes oxazepam ophalen. Als ik er ’s avonds een nam, verdwenen al mijn zorgen. Dankzij deze tabletten had ik ook nooit meer last van een kater. Dat het tranquillizers waren in plaats van slaapmiddelen, wist ik niet. De pillen werden mijn reddingsboei. Toen mijn huisarts na een jaar of twee wilde stoppen met het voorschrijven, raakte ik in paniek. Mijn ex was toen net overleden en ik wist de huisarts handig te manipuleren, zodat ik toch weer met een recept voor een nieuw doosje vertrok. Heus, ik zou oppassen, en nee, natuurlijk slikte ik ze niet elke dag. Dat laatste klopte. Maar de gedachte dat ik deze uitvlucht niet meer zou hebben, voelde toen al onverdraaglijk.”

Verstopplek

“Ik had inmiddels een nieuwe partner en die vond het maar niks dat ik die pillen slikte. Daarom lagen ze op een geheim plekje in de badkamer. Hoe vaak ik ’s avonds niet weer mijn bed uit ging, zogenaamd om nog even te plassen... Schuldig voelde ik me daar niet over, ik deed toch niets slechts? Dit was gewoon mijn noodzakelijke rustpunt. Omdat ik zo lang onder extreme druk had gestaan, vond ik goede slaap nog essentiëler dan eerst.”

“Toen mijn partner van het ene op het andere moment uit mijn leven verdween, ging het mis. Mijn kinderen zaten op dat moment in hun eindexamenjaar en ik had net mijn fulltimebaan opgezegd om als zelfstandig filmmaker aan de slag te gaan. Het voelde alsof al mijn zekerheden werden weggevaagd. Godzijdank had ik mijn pillen die ik vanaf dat moment elke dag nam. Ik had inmiddels een andere huisarts en hem hoefde ik maar te bellen of ik kon een nieuw doosje ophalen. Ook dan deed ik altijd weer heel luchtig over mijn gebruik.”

“Maar ondertussen wist ik precies hoeveel ik had, mijn voorraad was mijn kostbaarste bezit. Zo raakte ik volledig verslaafd, psychisch en fysiek. Slapen zónder pillen ging echt niet meer. Ergens naartoe gaan zonder tabletten of spontaan ergens blijven slapen? Uitgesloten. Natuurlijk zat dat me dwars. Elke zomervakantie, als ik wegging, dacht ik: nu stop ik ermee. Vast-besloten ging ik dan een paar avonden ‘met niets’ naar bed. Om dan na een paar moeizame nachten tóch weer een halfje te nemen. Want het was toch ook zonde als ik me de hele vakantie zo moe voelde? Thuis was ik in no time terug bij af.”

Tussen de verslaafden

“Ondertussen voelde ik me in die jaren chronisch moe. Iemand had weleens gezegd dat dat door de pillen kon komen. Al geloofde ik het niet, het bleef toch hangen. In de zomer van 2019 nam ik een rigoureus besluit. Ik boekte geen reis naar het buitenland, maar ging twee weken in ambulante dagbehandeling bij Spoor 6, een verslavingskliniek bij mij om de hoek. Wat was het onwerkelijk om daar tussen de ‘echte’ verslaafden te zitten: mensen die door hun drank- en drugsgebruik hun leven totaal hadden ontwricht. Toch merkte ik al snel dat we veel overeenkomsten hadden. Net als de anderen had ook ík geen controle over het middel dat ik nam. En ook ík kon het echte leven niet aan zonder mezelf te verdoven. Ik ontdekte dat ik vele jaren al mijn emoties had weggeslikt. Zodra de spanningen me te veel werden, was mijn oplossing altijd: hop, een pil erin en morgen weer een nieuwe dag.”

“Met handvatten uit de therapie leerde ik om dat anders te gaan doen. Ondertussen was ik al volledig ‘afgekickt’; om te starten met de behandeling had ik moeten stoppen en al mijn pillen moeten inleveren. Dus ik zat er als een wrak, omdat ik amper sliep, en ik was erg emotioneel. Maar ik hield vol en langzaam ging het beter. En na die twee weken wist ik zeker dat ik dit zou gaan volhouden.”

Totale wanhoop

“Het is gelukt, ik ben nu al jaren clean. Maar makkelijk is dat niet geweest. Vooral de eerste tijd voelde ik me erg eenzaam in mijn strijd en er zijn nachten geweest dat ik als een dolle mijn badkamerlades doorzocht of er niet ergens nog een vergeten halfje lag. Ik wilde dan zó graag even ontsnappen. Soms nam ik uit wanhoop dan maar een aspirientje, in de hoop dat dat iets zou doen. Ondertussen merkte ik wel dat ik over het algemeen beter sliep. Ik voelde me ook steeds fitter worden. Fitter dan ik in jaren was geweest. En ik leefde intenser, was minder emotioneel afgevlakt. Wat een invloed hadden die pillen op me gehad!”

“Het was wrang om te ontdekken dat ik niet dankzij die pillen had kunnen functioneren, maar ondanks. Wat eveneens een shock was, was toen tot me doordrong dat ik helemaal niet per se acht uur slaap nodig had. Dat is simpelweg een mythe. Want nu ik af en toe minder sliep, kon ik de dag gewoon nog aan. Mijn grootste test was toen ik, kort nadat ik was gestopt, een training filmen en vloggen met de smartphone moest geven. Ik lag die nacht ervoor lang wakker en raakte daar enorm gestrest over. Maar de volgende dag ging het prima. Ja, ’s avonds was ik erg moe. Maar die nacht sliep ik als een blok en daarna was alles weer oké. Wát een eyeopener!”

Grote gevaren

“Al deze inzichten motiveerden me om uit te zoeken in welke val ik nou eigenlijk was gelopen. En of ik echt de enige was die dat was overkomen? Want zo voelde het: ik kende niemand met een benzo-verslaving, hoorde er nooit wat over. Ik besloot te gaan onderzoeken of er een documentaire in zou zitten. En zo begon mijn zoektocht door de wereld van de benzo’s. Ik viel van de ene verbazing in de andere. Benzo’s staan in de top tien van de meest voorschreven medicatie. Eigenlijk mag je ze maar twee weken slikken. Daarna gaan ze het evenwicht in je hersenen verstoren, zodat je niet meer zonder kunt. Bovendien veroorzaken ze bijwerkingen en hoewel het líjkt dat je er goed mee slaapt, kom je er niet mee in alle slaapfases die je nodig hebt. Daarom sta je moe op en kun je, als je het middel chronisch slikt, zelfs uitgeput raken, zoals ik.”

“En dan heb ik het nog niet eens over de bijverschijnselen zoals emotionele afvlakking. Vanwege de gevaren die er zijn, zijn er strenge richtlijnen voor kortstondig gebruik. Helaas worden die veel te vaak niet opgevolgd. Gemiddeld gebruikt ongeveer één op de tien mensen in Nederland wel benzodiazepines. Maar liefst een half miljoen slikt ze chronisch. Maar ondanks dat hoge aantal is het een vergeten groep. Omdat de verslaving niet dodelijk is, maar heel zelden voor overlast zorgt en er ook geen makkelijk en snel alternatief is. Tot slot worden de gevaren en bijwerkingen enorm onderschat en gebagatelliseerd, zowel door gebruikers als artsen. Terwijl het zo moeilijk is om ermee te stoppen. En dan heb ik nog geluk gehad, dat ik er, fysiek gezien, cold turkey mee kon ophouden. Dat lukt veel mensen niet en zij krijgen nare, grillige onttrekkingsverschijnselen.”

Podcastserie

“Mijn documentaire ben ik nog aan het voorbereiden, maar ik ben al wel begonnen met een podcastserie, De macht van de benzo’s, waarin ik praat met allerlei deskundigen: van mensen die ook niet meer zonder konden tot verslavingsartsen en hoogleraren. Het is mijn doel om meer bewustzijn te creëren. Gelukkig zijn er steeds meer initiatieven om chronische benzo-gebruikers te helpen, zoals benzomoe.nl en benzodebaas.nl. Er is zelfs een Expertisecentrum Medicijn Afhankelijkheid op komst.”

“Ik ben nog altijd zó blij dat ik van de pillen af ben. Ik ben niet meer afhankelijk, hoef niet meer dagelijks te onderhandelen met mezelf en het mooiste van alles: slapen is totaal geen issue meer voor me. Ik kan zelfs weer dutjes tussendoor doen, iets wat ik jarenlang niet meer kon. En als ik ’s nachts eens een keertje wakker lig, accepteer ik dat gewoon. Dan sta ik op, maak een kopje thee en geniet van het stille uurtje dat helemaal van mij is. Tot ik vanzelf weer slaperig word. Daar heb ik geen enkele hulp meer bij nodig. Het is heerlijk om bevrijd te zijn.”