PREMIUM
Je hoort kerst samen te vieren met geliefden. Maar niet iedereen heeft geliefden
Zelf houdt Annette enorm van kerst, maar ze realiseert zich ook dat dat niet voor iedereen geldt. Juist met kerst voelen de eenzamen zich eenzamer dan ooit.
Er stond een foto in de krant die niet meer uit mijn hoofd wil. Een lange rij jonge Russische mannen stapte in de trein die hen naar het trainingskamp voor de oorlog in Oekraïne bracht. Ze hadden afscheid genomen van hun moeders en vrouwen die hen nakeken en niet wisten of ze hen ooit nog terug zouden zien.
Zou er een wapenstilstand zijn met kerst?
Veel goud en rood
“Als kerst maar weer eens voorbij is,” zegt de vrouw. Haar man is dit jaar overleden. Ze leeft in het jaar waarin ze alles voor het eerst alleen meemaakt: zijn verjaardag, haar verjaardag, kerst. Mensen denken dat het na dat jaar gemakkelijker wordt. Ik weet het niet.
Zelf houd ik van kerst. Mijn huis is er al op gekleed in veel goud en rood. Het kan wat minder voor mij, maar mijn man versiert door als ik er niet ben.
‘Mooi hè,’ zegt hij als ik thuiskom.
‘Mooi,’ zeg ik na al die jaren.
Ontontkoombaar verdriet
Ik verheug me op kerst. Veel cliënten die ik spreek zien ertegen op. Je hoort kerst samen te vieren met geliefden. Maar niet iedereen heeft geliefden. Eenzaamheid is schrijnender als anderen samen zijn. Als je bent verlaten door degene die jou ooit de liefste vond, maar nu niet meer. Of als je lief niet weg wilde, maar doodging.
Het is verdriet dat bij het leven hoort. Ik zou dat graag willen genezen. Maar ook als therapeut sta je machteloos bij onontkoombaar verdriet. Je kunt luisteren en aanraden wat mensen zelf ook wel weten: dat je iets moet gaan doen, dat je voor jezelf moet zorgen, dat je mensen moet opzoeken omdat alleen zijn bijna altijd erger is.
Je zegeningen tellen
Al die dingen helpen een beetje, maar soms wil je dat niet omdat je boos bent op het leven. Of je kunt het niet, omdat je wanhopig bent. Verdriet dat je niet kunt verhelpen, kun je alleen maar toelaten. Je vreest van niet, maar je blijkt het te kunnen verdragen. En het zal overgaan. Er komt een moment dat je er vijf minuten niet aan hebt gedacht, dat je in de lach schiet, dat je geboeid of ontroerd raakt. Dat is het begin van herstel. Zoiets zeg ik dan wel, maar het is een armoedige troost.
Soms denk ik aan de tactiek die mijn moeder hanteerde bij ons kleine, en later bij ons grote, verdriet. Je moest dan denken, vond zij, aan al die mensen die het veel erger hadden dan jij en je dan licht schamen of in elk geval je overgebleven zegeningen tellen. Maar ik zeg dat nooit tegen een verdrietig mens. Ik geloof niet dat jij je beter gaat voelen als iemand anders het slechter heeft. Ik wil zelf ook liever niet steeds aan die Russische mannen denken met kerst. De meesten waren jong. Jonger dan mijn zoon.
Over columnist Annette Heffels
Annette Heffels is psycholoog. Ze studeerde pyschologie aan de Rijksuniversiteit van Utrecht en specialiseerde zich als psychotherapeut. Ze is getrouwd en heeft een zoon, twee dochters en een kleinkind. Lees hier alle columns van Annette
