Relatietherapie: ‘Uit wanhoop heb ik weleens geroepen dat ik inderdaad vertrek’

Uit de praktijk van psycholoog en relatietherapeut Annette Heffels

“Ik zou nu gelukkig moeten zijn", zegt Heleen. "En soms ben ik dat ook, of realiseer ik me dat ik daar alle reden toe heb. Maar vaak voel ik me zenuwachtig en bang omdat het zo goed gaat. Ik weet dat dit niet zo kan blijven. Relaties lopen bij mij altijd mis. Ik klamp me misschien te veel vast aan iemand, uit angst om weer in de steek te worden gelaten. Waarschijnlijk krijgen mannen het daardoor benauwd. Of misschien val ik op de verkeerde mannen, zonder dat ik het doorheb en zonder daarvan te leren."

'Mijn eerste man sloeg me'

"Ik ben jong getrouwd, op mijn negentiende, om thuis weg te zijn. Aanvankelijk ging dat goed. Maar toen de kinderen werden geboren, had mijn man er moeite mee om de aandacht, die daarvoor alleen voor hem was, te delen. Hij begon alleen uit te gaan en te drinken. Ik kon natuurlijk niet mee, ik had de jongens. Als hij thuiskwam, eiste hij dat ik mijn bed uitkwam en eten voor hem maakte, of hij wilde seks. Ik deed dat dan, omdat hij anders agressief werd en omdat ik bang was dat de kinderen wakker zouden worden. Soms was er dan toch iets waar hij boos over werd. Dan sloeg hij. Toen mijn oudste zoontje mij een keer probeerde te helpen, kreeg hij ook een klap. Vanwege de kinderen ben ik bij hem weggegaan."

Stalking en begreiding

"Er volgde een periode waarin hij me stalkte en bedreigde en eiste dat ik terugkwam anders zou hij de kinderen bij me weg halen. Pas toen hij een andere vriendin kreeg, stopte het. Ik ben twaalf jaar bij hem gebleven. Achteraf had ik natuurlijk veel eerder moeten vertrekken, juist in het belang van de kinderen. Die leefden op na zijn vertrek. Gelukkig was mijn ex-man niet in hen geïnteresseerd, dus aan de bezoekregeling heeft hij zich nooit gehouden. Daarna heb ik nog twee keer een relatie gehad, een keer met een man die een gokverslaving had en daarna met iemand die vreemdging."

'Ik ben bang dat Geert vertrekt'

"Toen ik had besloten geen relatie meer te willen, leerde ik Geert kennen. Hij is lief en zorgzaam en draagt me op handen. Maar ik merk dat ik me niet kan openstellen, omdat ik ervan uitga dat hij me ook in de steek zal laten. Hij zegt dat dat niet zal gebeuren, maar ik vertrouw dat niet. Ik maak daar ruzie met hem over, heb tegen hem gezegd dat hij beter kan vertrekken en een vrouw moet zoeken die echt voor hem gaat. Ik ben bang dat hij vertrekt, maar wil het ergens ook, zodat ik dan weet waar ik aan toe ben en er niet meer steeds bang voor hoef te zijn.”

Vertrouwen herstellen

“In het begin dacht ik dat het wel zou veranderen", zegt Geert. "Ik begreep heel goed dat Heleen moeite had met vertrouwen door haar eerdere ervaring met mannen. Ik ging ervan uit dat ik dat vertrouwen zou kunnen herstellen door van haar te houden en door goed voor haar te zijn. Ik had zelf een nare scheiding achter de rug en het heeft ook voor mij een tijd geduurd voordat ik het weer aandurfde om me aan iemand te binden."

"Mijn ex-vrouw en ik waren uit elkaar gegroeid. Ik was haar te veel als vanzelfsprekend gaan beschouwen. Had te weinig aandacht voor haar. Natuurlijk was ik geschokt toen bleek dat ze een relatie had met een ander, maar ik heb mijn eigen aandeel in het stuklopen van mijn huwelijk na enige tijd wel kunnen zien en toegeven. Ik ben mijn geloof in relaties niet verloren. De verwerking heeft bij mij ook wel wat tijd gekost en ik hoopte dat dat bij Heleen ook zou gebeuren. Dat ze zou gaan zien dat ik anders ben dan haar ex-man en dat ze vertrouwen in ons zou krijgen."

Lees ook:

Relatietherapie: ‘Hij kon vol afkeer naar me kijken’

'Het lukt me steeds minder om haar van mijn liefde te overtuigen'

Het omgekeerde is het geval. In het begin van onze relatie toen we allebei stapelverliefd waren en we nauwelijks konden bevatten wat ons op onze leeftijd overkwam, heb ik van dat gebrek aan vertrouwen weinig gemerkt. Naarmate we langer bij elkaar waren groeide haar onzekerheid. Ik probeerde haar gerust te stellen. Ik zei voortdurend dat ik haar geweldig vond. Ze is slim, mooi, lief, zorgzaam, een fantastische moeder. Maar het lukt me steeds minder om haar daarvan te overtuigen."

'Ze ziet overal tekenen'

"Ze ziet overal tekenen dat ik niet gelukkig ben in de relatie met haar. Volgens haar kijk ik op straat altijd naar andere vrouwen en ben ik overdreven complimenteus naar vriendinnen van ons. Dus als ik tegen haar zeg waarom ik van haar hou, wuift ze dat weg door te zeggen dat ik tegen alle vrouwen hetzelfde zeg en dat zij dus niet speciaal is. Als ik wat in mezelf gekeerd ben vanwege iets op mijn werk, denkt zij dat ik het saai vind worden tussen ons."

"Ze laat zich dan niet van zo’n gedachte afbrengen, dus eindigt het in boosheid van haar kant en machteloosheid bij mij. Daarna lijkt ze zich terug te trekken achter een soort muur van afstandelijkheid waar ik bijna niet doorheen kom. In mijn wanhoop heb ik weleens geroepen dat ze er op deze manier voor zorgt dat ik inderdaad vertrek. Sindsdien komt ze daar voortdurend op terug. Volgens haar wil ik dat diep in mijn hart en durf ik het alleen nog niet toe te geven.”

De relatietherapie: 'Het is logisch dat je een rugzak hebt met teleurstellingen'

Als je op latere leeftijd een nieuwe liefde vindt, is het logisch dat je beiden je rugzak hebt met teleurstellingen. Die ervaringen kleuren de manier waarop je kijkt naar jezelf, naar je nieuwe geliefde en naar de relatie. Als er iets gebeurt met je nieuwe partner wat raakt aan die ervaringen van toen, kan zo’n voorval een heftige reactie oproepen, die overdreven lijkt als je alleen kijkt naar wat er, in het nu, precies is gezegd of gedaan.

Als Geert tegen een vrouwelijke kennis zegt: ‘Wat zie je er goed uit,’ voelt Heleen de vernedering en de pijn van de verlating door eerdere mannen in haar leven. Die verlatingsangst is ontstaan in haar kinderjaren. Haar vader kon om niets enorm driftig reageren en daarna het huis uit lopen zonder dat duidelijk was wanneer hij zou terugkomen. Op andere momenten was hij juist lief en nam hij haar mee als hij voor zijn werk ergens naartoe moest. Dat hij ineens kon veranderen in een gevaarlijke man die haar moeder sloeg, was voor Heleen beangstigend. Haar moeder reageerde op dat geweld door zich op te sluiten. Heleen zag haar als slachtoffer, maar begreep niet waarom haar moeder steeds weer dingen deed of zei waardoor haar vader woedend werd.

Angst voor verlating

Om te ontkomen aan dat onveilige gezin vluchtte ze in een eveneens onveilige relatie. Angst voor verlating zorgde ervoor dat ze dit te lang volhield en verdroeg wat haar man en de mannen met wie ze daarna een relatie had haar aandeden. Wat ze overhield aan deze ervaringen was de overtuiging dat er iets mis was met haar en dat ze schuldig was aan de manier waarop de mannen in haar leven met haar omgingen. Ze was slachtoffer, maar overtuigd van haar ‘eigen schuld’. Terwijl Geert echt van haar houdt en haar op handen draagt, kan ze niet geloven dat dit zo zal blijven; uiteindelijk zal hij ontdekken wat er mis is met haar en bij haar weggaan.

Vanuit de angst om hem te verliezen beschermt ze zichzelf door afstand te nemen en hem te beschuldigen. Liever provoceert ze zijn afwijzing dan dat ze in angst en onzekerheid blijft. Als dit patroon niet wordt doorbroken, bestaat de kans dat Geert vanuit machteloosheid de relatie inderdaad verbreekt en daarmee ‘bewijst’ dat Heleens wantrouwenterecht was.

Terug naar haar onveilige jeugd

In de therapie gaan we terug naar Heleens onveilige jeugd. Door situaties met haar ouders in gedachten opnieuw te beleven en zich daarbij voor te stellen hoe het eigenlijk had moeten zijn, leert ze begrijpen en voelen dat zij niet schuldig is, maar dat ze door haar onveilige jeugd is beschadigd. Gelukkig zit de menselijke geest zo in elkaar dat een situatie die je in je fantasie opnieuw beleeft, maar dan zoals het had moeten zijn, net zo’n impact heeft als wat in het verleden echt is gebeurd. Voor Heleen wordt het daarna mogelijk om te ervaren dat Geert echt van haar houdt en haar geen kwaad wil doen.

De namen in deze tekst zijn vanwege privacyredenen gefingeerd en de afbeelding bovenaan is ter illustratie.

Tekst | Annette Heffels

Beeld | Getty Images

Dit artikel verscheen eerder in Margriet 35-2021. Deze Margriet of andere nummers nabestellen kan via Lossebladen.nl.